 Geschiedenis van de (oude) postkaart
Geschiedenis van de (oude) postkaart
Definitie
Een postkaart is een document, over het algemeen in half stijf papier, voorzien van een motief (gedrukt of getekend) en bestemd tot het voeren van een korte open correspondentie per post. U vindt zeer uitvoerige inlichtingen op de Franse websteks (waarvan de chronologie niet geheel identiek is met de Belgische) :
- Histoire de la CPA (site sur Villeneuve)
- http://cartepostale.dostweb.com/
- Musée de la CPA
- sur maurienne-genealogie.org.
Het verschil met de gewone poststukken is het motief dat erop staat en er is soms belangenconflict tussen de filatelist en de postkaartenverzamelaar.
De grote periodes van de (oude) postkaart
Vóór de eerste officiële postkaart
- De porseleinkaarten werden vervaardigd van 1845 tot 1875. De productie werd stilgelegd omwille van de giftigheid van de gebruikte producten. Het zijn een soort visitekaarten die men aantreft in alle mogelijke formaten; van minuscule kaartjes tot A4 formaat. Deze kaarten waren niet bestemd voor verkeer via de post, we kunnen ze derhalve niet beschouwen als postkaarten. Ik vermeld ze toch omdat men ze vaak aantreft op beurzen en omdat het veelal prachtige historische documenten zijn.
De echte eerste, niet officiële, postkaarten zijn brieven met zeldzame briefhoofden. Men vindt een reproductie van 1861 in de katalogus van Rostenne van 1980-1982 (J-B Moens, Place de la Madeleine, van 1861 )
-
De eertse officiële postkaart
Alle geraadpleegde bronnen zijn het erover eens dat het de 1e oktober 1869 zou geweest zijn waarop Oostenrijk-Hongarije een "Gruss aus Wien" publiceerde. De directeur van de Oostenrijkse Post, Emmanuel Hermann, was er de uitvinder van.
De voorlopers 1869-1889
Het motief is klein en over het algemeen getekend (lithografie) en neemt niet geheel de oppervlakte van het document in (niet meer dan 50%).
De "Union Postale Universelle" uniformiseert in 1878, op het internaionaal schaal, het formaat 9x14 cm.
De pioniers: Begin van de geillustreerde kaart 1890-1899
Bepaalde foto's werden reeds gedrukt vanaf 1890, maar men kent over het algemeen het "vaderschap" over het ter beschikking stellen van de gedrukte kaart aan het grote publiek toe aan Dominique Piazzamais, die Marseille fotografeerde (zijn geboortestad).
Men vindt in deze periode zeer mooie polychrome lithografieën (De fameuse Gruss aus maken er deel van uit), net als de zichten (relatief courant) van grote steden en Belgische tentoonstellingen.
In België treft men vrij vaak gefotografeerde postkaarten aan vanaf 1894. De kaartjes van daarvoor zijn merkelijk zeldzamer en betreffen alleen de grote steden (Brussel, Antwerpen...).
Voor 1900 bevinden we ons temidden in de periode van de geïllustreerde postkaarten, de zogenaamde "Gruss aus".
In 1897 zijn de kaartjes van de Brusselse Tentoonstelling, van het type "Gruss aus", zeer courant (en zeer mooi). Het zijn polychrome lithografiën, maar voor zover ik weet bestaan er geen zichtkaarten van de Brusselse Tentoonsteling van 1897 (in de aard van deze van de Antwerpse tentoonstelling in 1894).
Men vindt vrij gemakkelijk gefotografeerde pionier-zichtkaarten vanaf 1898.
In deze periode vindt men ook de fameuze zichtkaarten met maanlichteffect (geblauwde kaart met maan) alsook de wolkkaartjes, een klein cliché op de kaart, waarvan de rand doet denken aan een wolk. Het motief beslaat dus niet de gehele oppervlakte van het karton.
Deze kaarten stellen de mooie plekjes van de grote steden voor. Zij zijn interessanter omwille van hun historisch aspect dan om het zicht zelf. Men verwerft ze over het algemeen voor een zachte prijs in vergelijking met die van de Gouden eeuw.
-
De oude postkaart: Tussen 1900 en 1905 (Gouden eeuw)
De reproductie van foto's heeft zich veralgemeend. De clichés beslaan over het algemeen de gehele oppervlakte van de achterzijde van de kaart behalve een smalle witte strook onder de foto, teneinde er enkele woorden te kunnen schrijven.
De kwaliteit van de clichés is uitstekend en de zichten zijn prachtig aangezien de meeste kaartjes zeer veel bedrijvigheid (animatie) voorstellen (spannen, auto's, koetsen, voetgangers). De kleurenkaarten zijn hetzij lithografieën, hetzij ingekleurd met de hand.
Het is eveneens de periode van de Art-Nouveau, waarvan de kaartjes zeer gezocht zijn. De postkaarten werden veel verzameld in die tijd. Het komt niet zelden voor dat men postkaarten aantreft (als men tenminste zo indiscreet mag zijn om de correspondentie te lezen) die het onderwerp uitmaken van een uitwisseling en bepaalde daarvan zijn zeer courant.
De voorzijde (dit is in posttermen de zijde van het adres, dus niet de beeldzijde!) van de kaartjes bevat geen ruimte meer voorbehouden aan de correspondentie en is voorbehouden voor alleen het adres. Vanaf 1904-1906 (datum varieert naargelang het land) wordt de voorzijde gesplitst teneinde enerzijds het adres te noteren en anderzijds een stukje correspondentie. In België blijven vele kaartjes "niet gesplitst" gedurende enkele jaren (maar niet langer dan 1910). Ik bezit een kaart met een beeld van 1910 (Tentoonstelling Brussel) waarvan de voorzijde, verrassenderwijs, niet gesplitst is.
De oude postkaart (einde van de Gouden Eeuw) : van 1906 tot de Eerste Wereldoorlog
De clichés beslaan de volledige rugzijde van kaart (voorzijde / rugzijde, zie het woordenboek). De kaarten hebben minder en minder animatie want de grote uitgevers, zoals Nels, stelden dat de personnages het zicht verpesten. De kleine uitgevers met hun "onprofessionele clichés" geven ons nog veel plezier.
Het is het begin van de kleurendruk (niet lithografisch) van kleurenkaarten (maar natuurlijk bestond de kleurenfoto nog niet) wat vaak schrewerige en weinig estetische resultaten opleverde.
De semi-moderne kaarten: 1920-1970 CPSM
De kaartjes zijn over het algemeen Sepia, dan glanzend en het formaat is dit van de oude kaartjes. Deze kaarten hebben over het algemeen weinig of geen animatie. Het was het begin van de grote vakantie, de kaarten hernemen de grote toeristische centra die over het algemeen weinig veranderd zijn. Deze kaarten die ten overvloede beschikbaar zijn, kennen weinig bijval, behalve als ze een lokaal belang hebben.
Het is de periode van de Art-Déco 19xx tot 19yy.
Men vindt het grote formaat 10 x 15 in België vanaf 1935, maar de kleine formaten zijn nog het talrijkst (met name op de Tentoonstelling van Brussel in 1935).
De officiële aanvaarding van het formaat 10 x 15 gebeurt in Frankrijk in 1942.
De kaartjes die verstuurd werden tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn moeilijk te vinden. Ze zijn vaak met de hand getekend. Op de Wereldtentoonstelling van 1958 vindt men nog kleine formaten, maar de grote formaten hebben de bovenhand.
De moderne kaarten 1970 tot heden
De kaarten krijgen hun definitief formaat (over hetalgemeen) 10 x 15 en de kleine formaten zijn uitzonderlijk. Deze laatste zijn voorbehouden aan kleine lokale oplages. De grote formaten zijn meestal in kleur en glanzend. Er zijn nog kaartjes in zwart-wit, veelal voor kleine oplagen van kleine dorpjes of omwille van artistieke redenen.
Nota betreffende de Art-Nouveau
Het ontstaan van de Art-Nouveau situeert zich rond het einde van de 19e eeuw. Haar meest illustere vertegenwoordiger is Audrey Beardsley (1872-1898), maar de meest gezochte blijft Alfons Mucha.
Het is een zeer delicate en fijne kunsttak, met veel natuurelementen (bloemen, vogels). In 1893 sprak men in het magazine "le Studio" al van de "Modern Style" (Engeland). In Duitsland luidt het "Jugenstil", in Oostenrijk "Sezessionstil", in Italië "Stile Liberty" of "Stile Nuovo",in Spanje "Modernista", "Arte Joven" of "Style Gaudy" en in Amerika "style styffany".
Copyright © door www.cartophilie.be Alle Rechten Voorbehouden. Creation Date and time: 2004-11-09 (3106 maal gelezen) [ Ga terug ]
|
